ภาษาละติน/บทที่ 3

การผันคำนามเพื่อบอกการก

ในภาษาละติน การเรียงลำดับคำภายในประโยคจะเป็น ประธาน-กรรม-กริยา แต่ละส่วนอาจสลับที่กันได้ โดยคำนามที่เป็นประธานและกรรมจะผันวิภัตติต่างกันเพื่อบ่งบอกการก (หน้าที่ทางไวยากรณ์) ที่แตกต่างกัน เช่น

Domina fīliam amat. Fīliam domina amat. Amat fīliam domina. Domina amat fīliam.	นายหญิงชอบลูกสาว
Fīlia dominam amat. Dominam fīlia amat. Amat dominam fīlia. Fīlia amat dominam.	ลูกสาวชอบนายหญิง

จะสังเกตได้ว่า ประธานจะลงวิภัตติด้วย -a ในขณะที่กรรมจะลงวิภัตติด้วย -am

ถ้าเทียบกับภาษาอังกฤษแล้ว ภาษาอังกฤษจะมีการกสามชนิด ได้แก่ การกประธาน (nominative) การกเจ้าของ (possessive) และการกกรรม (objective) การกประธานและการกกรรมจะมีวิภัตติเหมือนกัน คือไม่เปลี่ยนรูปคำนาม ในขณะที่การกเจ้าของจะมีวิภัตติเป็น 's หรือ ' ถึงกระนั้น ปฤจฉาสรรพนามจะเห็นสภาพการผันได้ชัดเจนกว่า กล่าวคือ who? > whose? > whom?

ตารางเปรียบเทียบการผันวิภัตติระหว่างอังกฤษกับละตินจะเป็นดังนี้

พจน์	ภาษาอังกฤษ		ภาษาละติน
	การผัน who	ชื่อการก	การผัน domina	ชื่อการก
เอกพจน์	Who?	Nominative ประธาน	domina นายหญิง	Nominative ประธาน
	Whose?	Possessive เจ้าของ	dominae ของนายหญิง	Genitive เจ้าของ
	Whom?	Objective กรรม	dominam นายหญิง	Accusative กรรมตรง
พหูพจน์	Who?	Nominative ประธาน	dominae นายหญิงทั้งหลาย	Nominative ประธาน
	Whose?	Possessive เจ้าของ	dominārum ของนายหญิงทั้งหลาย	Genitive เจ้าของ
	Whom?	Objective กรรม	dominās นายหญิงทั้งหลาย	Accusative กรรมตรง

ข้อสังเกตจากตารางเปรียบเทียบการผันวิภัตติของอังกฤษ-ละติน หากคำนามที่มีวิภัตติเอกพจน์ การกประธาน ลงท้ายด้วย -a

• รูปพหูพจน์ การกประธาน จะลงวิภัตติ -ae
• รูปเอกพจน์ การกเจ้าของ จะลงวิภัตติ -ae ส่วนรูปพหูพจน์จะลงวิภัตติ -ārum
• รูปเอกพจน์ การกกรรมตรง จะลงวิภัตติ -am ส่วนรูปพหูพจน์จะลงวิภัตติ -ās
• รูปเอกพจน์ การกเจ้าของ และรูปพหูพจน์ การกประธาน จะมีลงท้ายด้วยวิภัตติเดียวกัน

แบบทดสอบ

จงบอกพจน์และการก และแปลคำต่อไปนี้

1. Silva, silvās, silvam
2. Fugam, fugae, fuga
3. Terrārum, terrae, terrās
4. Aquās, causam, lūnās
5. Fīliae, fortūnae, lūnae
6. Injūriās, agricolārum, aquārum
7. Injūriārum, agricolae, puellās
8. Nautam, agricolās, nautās
9. Agricolam, puellam, silvārum