ภาษาละติน/บทที่ 8
การผันคำคุณศัพท์
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]กฎ: คำคุณศัพท์ จะต้องผันตามเพศ พจน์ และการกของคำนามที่มันขยาย
คำคุณศัพท์ที่ขยายตามคำนามเพศหญิง จะลงวิภัตติด้วย -a และผันเช่นเดียวกันกับคำนามที่ลงวิภัตติด้วย -a เช่นกัน เช่น
| พจน์ | การก | คำนาม | คำคุณศัพท์ | วิภัตติ |
|---|---|---|---|---|
| domina (เค้าคำ domin-), f. นายหญิง | bona (เค้าคำ bon-), ดี | |||
| เอกพจน์ | ประธาน | domina | bona | -a |
| เจ้าของ | dominae | bonae | -ae | |
| กรรมรอง | dominae | bonae | -ae | |
| กรรมตรง | dominam | bonam | -am | |
| ที่มา | dominā | bonā | -ā | |
| อุทาน | domina | bona | -a | |
| พหูพจน์ | ประธาน | dominae | bonae | -ae |
| เจ้าของ | dominārum | bonārum | -ārum | |
| กรรมรอง | dominīs | bonīs | -īs | |
| กรรมตรง | dominās | bonās | -ās | |
| ที่มา | dominīs | bonīs | -īs | |
| อุทาน | dominae | bonae | -ae |
แบบทดสอบ
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]จงผันนามวลีต่อไปนี้ให้ครบทั้งตาราง
- puella mala
- ancilla parva
- fortūna magna
ข้อยกเว้นสำหรับการผันคำนามแบบที่ 1
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]คำที่มีเค้าคำลงท้ายด้วยสระ เช่น dea (เค้าคำ de-), fīlia (เค้าคำ fīli-) จะต้องลงวิภัตติของพหูพจน์ การกกรรมรองและการกที่มา เป็น -ābus แทน -īs เพื่อไม่ให้เสียงกลืนกัน เช่น
| การก | เอกพจน์ | พหูพจน์ |
|---|---|---|
| ประธาน | dea bona | deae bonae |
| เจ้าของ | deae bonae | deārum bonārum |
| กรรมรอง | deae bonae | deābus bonīs |
| กรรมตรง | deam bonam | deās bonās |
| ที่มา | deā bonā | deābus bonīs |
| อุทาน | dea bona | deae bonae |
ลำดับคำในประโยค
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]ประโยค
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]ลำดับคำในประโยคภาษาละตินจะเป็นแบบ ประธาน-กรรม-กริยา แต่ลำดับคำก็สามารถสลับที่ได้ เพราะแต่ละคำจะระบุหน้าที่ไว้ด้วยวิภัตติอยู่แล้ว อย่างไรก็ตาม ส่วนของประโยคที่ตำแหน่งต่างกันจะผลต่อการเน้นความสำคัญอยู่เหมือนกัน
- ส่วนที่เน้นความสำคัญมากที่สุด จะอยู่ที่ตำแหน่งหน้าสุด
- ส่วนที่เน้นรองลงมาเป็นอันดับสอง จะอยู่ที่ตำแหน่งหลังสุด
- ยิ่งส่วนใดก็ตามอยู่ข้างนอก ไม่ว่าจะนับจากทางซ้ายหรือทางขวา ส่วนนั้นก็ยิ่งทวีความสำคัญ
ตามปกติแล้ว ประโยคภาษาละตินจะมีรูปแบบดังนี้
| ประธาน | ส่วนขยายประธาน | กรรมรอง | กรรมตรง | กริยาวิเศษณ์ | กริยา |
|---|
สรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของ
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]ตามปกติแล้ว สรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของจะต่อท้ายคำนามที่มันขยาย แต่ถ้านำมาไว้ข้างหน้าคำนาม จะเป็นการเน้นความสำคัญของสรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของขึ้นมา เช่น
| fīlia mea | ลูกสาวของฉัน |
| mea fīlia | ลูกสาวของฉัน |
| casa Galbae | กระท่อมของกัลบา |
| Galbae casa | กระท่อมของกัลบา |
เมื่อนำไปประกอบเป็นประโยค ก็จะทำให้เน้นส่วนต่างๆ แตกต่างกันไป เช่น
| Fīlia mea agricolīs cēnam parat. | ลำดับคำปกติ |
| Mea fīlia agricolīs parat cēnam. | เน้นที่ mea และ cēnam |
| Agricolīs fīlia mea cēnam parat. | เน้นที่ agricolīs |
คำคุณศัพท์
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]ตามปกติ คำคุณศัพท์จะต่อท้ายคำนามที่มันขยาย แต่ถ้าคำคุณศัพท์นำหน้าคำนาม จะเป็นการเน้นที่คำคุณศัพท์แทน เช่น
| Fīlia mea casam parvam nōn amat. | ไม่เน้นที่ parvam |
| Fīlia mea parvam casam nōn amat. | เน้นที่ parvam |
| Parvam fīlia mea casam nōn amat. | เน้นที่ parvam มากๆ |
ปฤจฉาสรรพนาม
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]ปฤจฉาสรรพนามจะอยู่ด้านหน้าสุดเสมอ
Copula
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]Copula (เช่น est, sunt) มีความสำคัญน้อย จึงมักอยู่กลางประโยคหรือในตำแหน่งที่ฟังดูแล้วเหมาะสม
คำศัพท์
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]คำนาม
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]- Italia, -ae, f. อิตาลี (อังกฤษ: Italy)
- Sicilia, -ae, f. เกาะชิชิลี (อังกฤษ: Sicily)
- tuba, -ae, f. ทรัมเป็ต, ทูบา (อังกฤษ: tuba)
- via, -ae, f. เส้นทาง, ถนน (อังกฤษ: viaduct - ทางยกระดับ)
คุณศัพท์
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]- alta ค. สูง, ลึก (อังกฤษ: altitude)
- clāra ค. ใส, สว่าง, มีชื่อเสียง (อังกฤษ: clear)
- lāta ค. กว้าง (อังกฤษ: latitude)
- longa ค. ยาว (อังกฤษ: long)
- nova ค. ใหม่ (อังกฤษ: novelty)
แบบทดสอบ
[แก้ไข | แก้ไขต้นฉบับ]จงแปลประโยคต่อไปนี้เป็นภาษาไทย และบ่งชี้การเน้นภายในประโยคด้วย
- Longae nōn sunt tuae viae.
- Suntne tubae novae in meā casā? -- Nōn sunt.
- Quis lātā in silvā habitat? -- Diāna, lūnae clārae pulchra dea, lātā in silvā habitat.
- Nautae altās et lātās amant aquās.
- Quid ancilla tua portat? -- Ancilla mea tubam novam portat.
- Ubi sunt Lesbia et Jūlia? -- In tuā casā est Lesbia et Jūlia est in meā.
- Estne Italia lāta terra? -- Longa est Italia, nōn lāta.
- Cui Galba agricola fābulam novam nārrat? -- Fīliābus dominae clārae fābulam novam nārrat.
- Clāra est īnsula Sicilia.
- Quem laudat Lātōna? -- Lātōna laudat fīliam.