ภาษาไทย/ไวยากรณ์/การใช้คำ/คำสนธิ

กฤตเมธ

ความหมาย

คำสนธิ คือ การเชื่อมคำเข้าด้วยกัน โดยนำคำบาลีและสันสกฤตตั้งแต่ ๒ คำขึ้นไปมาเชื่อมต่อกันเป็นคำเดียวกัน เสียงสุดท้ายของคำหน้ารับเสียงหน้าของคำหลัง โดยมีการเปลี่ยนแปลงพยัญชนะ สระ และนิคหิตที่มาเชื่อม เพื่อการกลมกลืนเสียงให้เป็นธรรมชาติของการออกเสียง และทำให้คำเหล่านั้นมีเสียงสั้นเข้า เช่น

คำ	รวมเป็น
คช + อินทร์	คชินทร์
อัคคี + โอภาส	อัคโยภาส
มหา + อรรณพ	มหรรณพ

คำสมาสที่มีการเปลี่ยนแปลงเสียงขณะเมื่อนำ ๒ คำมารวมเป็นคำเดียวกัน เรียกว่า คำสมาสที่มีการสนธิ

ลักษณะ

๑. เกิดจากคำมูลตั้งแต่ ๒ คำขึ้นไป

๒. ต้องเป็นคำที่มาจากภาษาบาลีและสันสกฤตเท่านั้น

๓. มีการเชื่อมคำโดยเปลี่ยนแปลงสระ พยัญชนะ หรือนิคหิต ของคำเดิม

๔. มักเรียงคำหลักไว้่หลังคำขยาย ดังนั้นในการแปลความหมายจะแปลจากหลังไปหน้า

ชนิดของการสนธิ

การสนธิ แบ่งออกเป็น ๓ ชนิด ตามลักษณะการเปลี่ยนแปลงอักษร คือ สระสนธิ พยัญชนะสนธิ และนิคหิตสนธิ

สระสนธิ

สระสนธิ เป็นการนำคำที่ลงท้ายด้วยสระไปสนธิกับคำที่ขึ้นต้นด้วยสระ ซึ่งเมื่อสนธิแล้วจะมีการเปลี่ยนแปลงรูปสระ เพื่อให้เสียงสระ ๒ เสียง ได้กลมกลืนเป็นเสียงเดียวกัน แบ่งออกเป็น ๓ วิธี ได้แก่

๑. อะ อา สนธิกับ อะ อา ได้เป็น อะ หรือ อา เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
กต + อัญชลี	กตัญชลี
คงคา + อาลัย	คงคาลัย
เทศ + อภิบาล	เทศาภิบาล
มหา + อัศจรรย์	มหัศจรรย์
วิทย + อาลัย	วิทยาลัย

๒. อะ อา สนธิกับ อิ อี ได้เป็น อิ อี หรือ เอ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
มหา + อิทธิ	มหิทธิ
อุตร + อีสาน	อุตรีสาน
คช + อินทร์	คชินทร์, คเชนทร์

๓. อะ อา สนธิกับ อุ อู ได้เป็น อุ อู หรือ โอ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
มัคค + อุเทศน์	มัคคุเทศน์
ราช + อุปโภค	ราชูปโภค
บุริส + อุดม	บุริโสดม

๔. อะ อา สนธิกับ เอ ไอ โอ เอา ได้เป็น เอ โอ ไอ หรือ เอา เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
มหา + โอสถ	มโหสถ
มหา + โอฬาร	มโหฬาร, มเหาฬาร
อน + เอก	อเนก

๕. อิ อี สนธิกับ อิ อี ได้เป็น อิ อี หรือ เอ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
มุนี + อินทร์	มุนินทร์
อริ + อินทร์	อรินทร์, อเรนทร์

๖. อิ อี สนธิกับสระอื่นที่ไม่ใช่ อิ อี ด้วยกัน ต้องแปลง อิ อี เป็น ย ก่อน แล้วจึงสนธิกับสระหลัง และถ้าคำหน้ามีพยัญชนะตัวตามซ้อนกัน ก็ให้ลบตัวหน้าทิ้งหนึ่งตัวด้วย เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
อัคคี + โอภาส	อัคโยภาส
อัคคย + โอภาส	อัคโยภาส
อธิ + อาศัย	อัธยาศัย

๗. อุ อู สนธิกับ อุ อู ได้เป็น อุ อู หรือ โอ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
คุรุ + อุปกรณ์	คุรุปกรณ์, คุรูปกรณ์, คุโรปกรณ์

๘. อุ อู สนธิกับสระอื่นที่ไม่ใช่ อุ อู ด้วยกัน ต้องแปลง อุ อู เป็น ว ก่อน แล้วจึงสนธิกับสระหลัง เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
ธนู + อาคม	ธันวาคม

พยัญชนะสนธิ

พยัญชนะสนธิ เป็นการเชื่อมคำระหว่างพยัญชนะกับพยัญชนะ โดยมีการเปลี่ยนแปลงพยัญชนะคำเดิมก่อนนำมาสนธิ ซึ่งเป็นวิธีการรวมคำในภาษาบาลีสันสกฤต ไทยรับมาใช้เพียงไม่กี่คำ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
มนสฺ + ภาพ	มโนภาพ
รหสฺ + ฐาน	รโหฐาน
นิสฺ + ภัย	นิรภัย
นิสฺ + ทุกข์	นิรทุกข์
ทุสฺ + คติ	ทุรคติ
มนสฺ + ธรรม	มโนธรรม
เตชสฺ + ธาตุ	เตโชธาตุ
ศิรสฺ + เมธน์	ศิโรเมฐน์
พฺรหฺมนฺ + ชาติ	พรหมชาติ
ทุสฺ + ลักษณ์	ทรลักษณ์

นิคหิตสนธิ

นิคหิตสนธิ เป็นการนำคำที่ลงท้ายด้วยนิคหิตไปสนธิกับคำที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ หรือสระก็ได้ มีหลักเกณฑ์ ดังนี้

๑. นิคหิต สนธิกับ สระ แปลงนิคหิตเป็น ม เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
สํ + อาทาน	สมาทาน
สํ + โอสร	สโมสร
สํ + อิทธิ	สมิทธิ
สํ + อาคม	สมาคม
สํ + อาจาร	สมาจาร
สํ + ยุทัย	สมุทัย
สํ + อาส	สมาส

๒. นิคหิต สนธิกับ พยัญชนะวรรค แปลงนิคหิตเป็นพยัญชนะตัวสุดท้ายของวรรคนั้น ๆ เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
สํ + กร	สังกร
สํ + จร	สัญจร
สํ + ฐาน	สัณฐาน
สํ + ธาน	สันธาน
สํ + ภาร	สัมภาร
สํ + ขาร	สังขาร
สํ + ชาติ	สัญชาติ
สํ + ฐิติ	สัณฐิติ
สํ + นิบาต	สันนิบาต
สํ + พนฺธ	สัมพันธ์

๓. นิคหิต สนธิกับ เศษวรรค (ย ร ล ว ศ ษ ส ห ฬ) แปลงนิคหิตเป็น ง เช่น

คำพื้น	รวมเป็น
สํ + โยค	สังโยค
สํ + วาส	สังวาส
สํ + สนฺทน	สังสันทน์
สํ + สาร	สังสาร
สํ + วร	สังวร
สํ + สรรค์	สังสรรค์
สํ + หรณ์	สังหรณ์

ประโยชน์

๑. ได้รูปศัพท์ใหม่ที่เด่นด้วยความหมาย และได้รูปคำที่มีความสละสลวย

๒. เป็นประโยชน์ในการแต่งคำประพันธ์ประเภทฉันท์ และร่าย

ดูเพิ่ม

• คำครุ ลหุ
• คำซ้อน
• คำซ้ำ
• คำต่างประเทศ
• คำแทนเสียงต่าง ๆ
• คำประสม
• คำสนธิ
• คำสมาส